Ogham

Toen ik als heksje begon met het ontdekken van het heidense pad, was de ogham een van de eerste magische systemen waar ik door werd betoverd. De tekens van dit vroegmiddeleeuwse Ierse alfabet worden vooral gebruikt voor divinatie. Ook worden ze gelinkt aan de zogenaamde Keltische boomkalender – iedere letter staat voor een boom en die boom is weer gekoppeld aan een bepaalde periode van het jaar. Bij dit artikel zie je een tekening waarin de letters van het alfabet op een rijtje zijn gezet. Verdere uitleg volgt hieronder.
Tekst en afbeeldingen: Yvonne Vetjens

Geschiedenis, betekenis en enkele technische details

De ogham werd waarschijnlijk ontwikkeld toen via de klassieke wereld het schrift in Noord-Europa werd geïntroduceerd. De vroegste geschriften, voornamelijk op stenen op de Britse eilanden, zijn spaarzaam en moeilijk te interpreteren. Tijdens de latere Middeleeuwen werd door Ierse monniken het een en ander opgetekend in hun manuscripten.

De essentie van de ogham bestaat uit korte lijnen die langs een lange lijn zijn geplaatst – als een stam met takken.
De letters staan in de volgende volgorde:

B L F S N H D T C Q M G nG St R A O U E I EA Oi Ui iO AE

Dat zijn 25 letters, waarvan de laatste vijf letters in een latere tijd zijn toegevoegd. Zoals je ziet in mijn tekening, houd ik me bij de eerste, ‘originele’ twintig letters.

De alleroudste ogham-teksten op oude stenen waren vaak niet meer dan woorden of korte zinnen. Ze lijken vaak clan-namen en eigendommen weer te geven. De ogham in de manuscripten lijkt vooral als een leermiddel te zijn gebruikt. Hier komt ook het Keltische bomenalfabet vandaan: ieder letter werd aan een boom gelinkt. Mogelijk was dit een middel om de letters makkelijk te leren, niet zoals onze aap-noot-mies. In nog oudere geschriften komen we andere lijsten met betekenissen van de ogham-letters tegen. De bekendste bron is waarschijnlijk wel het Book of Ballymote.
Uit sommige oude Ierse verhalen blijkt dat men magische krachten aan de ogham toeschreef. Een voorbeeld: in het ‘Book of Leinster’, in het verhaal over de Ierse held Cú Chulainn heeft een ogham-schrift op een ijzeren ring, rondom een steen in een weiland, de macht om een gewapende persoon die het weiland betreedt, te dwingen tot een tweegevecht.

De mythe van de Keltische boomkalender

Voordat we doorgaan wil ik iets zeggen over de boomkalender. Zoals ik al zei, stamt het idee van een boomalfabet voor zover bekend uit de Middeleeuwen, waar de monniken het gebruikte als een geheugensteun. Er zijn ook andere ogham-alfabetten bekend; zoals een kleuren-alfabet. De kleuren van de letters in mijn tekenen corresponderen met dat alfabet.

Dat is echter nog niet het hele verhaal. Tegenwoordig is ook de Keltische boomkalender erg populair. Deze wordt meestal gebruikt als een soort geboortehoroscoop. Waar komt dit vandaan? De oorsprong hiervan ligt in de klassieker The White Goddess van Robert Graves. In dit boek uit 1948, dat erg belangrijk is geweest voor de ontwikkeling van wicca en paganism, beschrijft Robert Graves zijn idee van een kalender gebaseerd op de ogham. Bij iedere letter hoort een periode van het jaar en een bepaalde betekenis. Het is belangrijk om te weten dat The White Goddess niet als een historisch boek bedoeld is, maar meer als een poëtische zoektocht van de schrijver (hij verwisselt hier en daar ook wat letters van plaats). Hoewel het boomalfabet dus helemaal niet zo oud is, werkt het voor veel mensen – dus waarom zou je het niet gebruiken?

Lijst met letters

Nu begint de lijst met letters. Ik noem voor iedere letter de letterlijke betekenis, de corresponderende boom en geef daarna een (zeer) losse Nederlandse vertaling voor de betekenissen uit het Book of Ballymote. Deze kun je gebruiken voor meditaties en divinatie. Sommige betekenissen die worden gegeven in deze lijst hebben niet veel verbeeldingskracht en ik raad je aan om vooral op zoek te gaan naar meer oude lijsten met betekenissen.

Beithe

Letterlijke betekenis: berk, wezen
Letter: B
Boom: berk
Book of Ballymote: Beithe is genoemd naar de berk vanwege de gelijkenis met de stam van die boom. De berk met mooi haar en vergane stam.

Luis

Letterlijke betekenis: vlam, kruid
Letter: L
Boom: lijsterbes
Book of Ballymote: Luis is genaamd naar caertheand, want dit is de oude naam voor lijsterbes. [Een genot] voor het oog is de lijsterbes, vanwege de schoonheid van zijn bessen.

Fearn

Letterlijke betekenis: els
Letter: F
Boom: els
Book of Ballymote: Fearn, els, de voorhoede van krijgers want daarvan zijn hun schilden gemaakt.

Saille

Letterlijke betekenis: wilg
Letter: S
Boom: wilg
Book of Ballymote: dit is de kleur van een levenloze, het heeft geen kleur, vanwege de gelijkenis van de kleur met iemand die dood is.

Nion

Letterlijke betekenis: splitsing van een tak, loft
Letter: N
Boom: es
Book of Ballymote: Nion, es, Nion is een controle van de vrede, want van deze boom worden de speerschachten gemaakt waarmee de vrede wordt verbroken.

Huath

Letterlijke betekenis: gruwel, angst
Letter: (stille) H
Boom: meidoorn
Book of Ballymote: Huath is een ontmoeting van honden, of deze boom is formidabel vanwege zijn doorns.

Duir

Letterlijke betekenis: eik
Letter: D
Boom: eik
Book of Ballymote: Duir, eik, die hoger is dan bossen/bosjes.

Tinne

Letterlijke betekenis: metalen staaf [zoals een goudstaaf – Yvonne]
Letter: T
Boom: hulst
Book of Ballymote: Tinne is een derde van het wiel, want hulst is een van de drie houtsoorten van een wagenwiel.

Coll

Letterlijke betekenis: hazelaar
Letter: C
Boom: hazelaar
Book of Ballymote: Coll, dat is de boom waarvan iedereen de noten eet.

Quert

Letterlijke betekenis: bos(je)
Letter: Q
Boom: appelboom
Book of Ballymote: Quert is een appelboom, schuilplaats voor een wilde hinde.

Muin

Letterlijke betekenis: niet zeker – nek, truc of liefde/achting
Letter: M
Boom: wijnstok
Book of Ballymote: Muin, de wijnstok, is de allerhoogste schoonheid, omdat het de lucht in groeit.

Gort

Letterlijke betekenis: veld (als in: tuin)
Letter: G
Boom: klimop
Book of Ballymote: Gort, ofwel klimop, is groener dan weilanden.

nGetal

Letterlijke betekenis: doden
Letter: nG
Boom: brem
Book of Ballymote: Getal, brem of varen, is de kracht van een arts.

Straiph

Letterlijke betekenis: sulfur
Letter: St
Boom: sleedoorn
Book of Ballymote: Straiph is sleedoorn, de heg van een waterstroom.

Ruis

Letterlijke vertaling: rood
Letter: R
Boom: vlier
Book of Ballymote: Ruis is vlier, de roodheid van schaamte.

Ailm

Letterlijke betekenis: pijnboom (?)
Letter: A
Boom: spar of pijnboom
Book of Ballymote: Ailm, een spar of pijnboom.

Onn

Letterlijke betekenis: es
Letter: O
Boom: gaspeldoorn
Book of Ballymote: Onn is de gaspeldoorn.

Ur

Letterlijke betekenis: aarde, klei, aardbodem
Letter: U
Boom: heide
Book of Ballymote: Ur is de heide.

Edhad

Letterlijke betekenis: niet bekend
Letter: E
Tree:esp
Book of Ballymote: verschrikkelijk verdriet, de esp is een boom die op de proef stelt.

Idhad

Letterlijke betekenis: taxus (?)
Letter: I
Boom: taxus
Book of Ballymote: taxus.

Over de schrijver:

Naam: Yvonne Vetjens

(klik op de naam voor meer van deze schrijver)

Wie ben ik: Schrijfster bij Eik-en-Blad

Lieve lezer, de schrijvers en illustratoren van Eik-en-Blad maken alles vanuit hun eigen passie en als vrijwilligers. En er is niets zo motiverend voor een vrijwilliger als een blijk van waardering in de vorm van een reactie. Dit kan onderaan dit artikel in het reactieformulier. Om spam te voorkomen moet je eerste reactie op de site eerst éénmaal door een beheerder worden goedgekeurd.
Geen tijd om een hele reactie te schrijven? Je kan ook kiezen om (anoniem) een aantal sterren achter te laten door te kiezen hoeveel sterren je als waardering wenst achter te laten. Ook dat wordt zeer gewaardeerd!